Roma ve Bizans d?nemlerinde y?rede kurulu kente Argyropolis (Yunanca argyros: ?g?m??? ve polis: "kent" demektir.) ad? verilmi?tir. Y?redeki sava?lar?n as?l sebepleri tarihi bir ticaret yolu ?zerinde bulunmas? ve madenleriyle ?n yapm?? olmas?d?r.

7.y?zy?l sonlar? ile 8. y?zy?l ba?lar?nda b?lge Emevi-Bizans ve Abbasi-Bizans aras?nda birka? defa el de?i?tirmi?tir.

Halife Hz. ?mer zaman?nda (634-644) Erzincan ve Erzurum Araplar?n eline ge?ince G?m??hane?de bu egemenli?i tan?d?. Ancak bu egemenlik fazla s?rmeden b?lgede yeniden Bizans egemenli?i sa?land?. Halife Hz. Osman zaman?nda (644~656) G?m??hane, Bayburt, Erzurum ve Erzincan Emir Habib Bin Mesleme taraf?ndan Bizansl?lardan geri al?nd?. Halife Hz. Ali zaman?nda (656-661), Muaviye ile olan m?cadeleler ile i? isyanlarla u?ra??lmas? sebebiyle b?lgede yeniden Bizans egemenli?i ba?lad?.

 Emevi Halifesi Abd?lmelik zaman?nda (685-705) b?lge tekrar Emevi y?netimi alt?na girdi. Ancak Halife Velid zaman?nda (705-715) Araplar ile Hazarlar aras?ndaki ?at??malarda Hazarlar ba?ar? g?sterince b?lge yeniden bu durumdan istifade eden Bizansl?lar?n eline ge?ti.

Abbasiler zaman?nda Bizans-Arap ?at??malar? devam etmi?tir. Bu d?nemde G?m??hane y?resi ile ilgili fazla bilgi bulunmamaktad?r. Ancak Bayburt'un Bizans egemenli?inde kald??? bilindi?ine g?re G?m??hane de Bizans egemenli?inde kalm??t?r diyebiliriz.

?a?r? Bey'in 1016 y?l?nda Anadolu'ya yapt??? ilk ak?n s?ras?nda G?m??hane'ye kadar geldi?i bilinmektedir. 1058'de Tu?rul Bey'in ordusu ?brahim Yinal komutas?nda Trabzon'a kadar ak?n yaparken G?m??hane'yi de ekonomik y?nden ?nem arzetti?i i?in fethetmi?tir.

T?rkmen ak?nlar? olmadan ?nce Hazarlar ve Pe?enekler ile ?epni T?rk oymaklar? b?lgeye yerle?mi?lerdir. ?epniler 24 O?uz boyundan biri olup Anadolu'nun fethi ve T?rkle?mesinde ?nemli rol oynam??lard?r.

13. y?zy?l?n ikinci yar?s?nda Sel?uklular Mo?ol istilas? alt?nda ezilirken G?m??hane ve ?evresinin m?dafaas? ?epni T?rklerine kalm??t?r. Rum vakayinamecisi (tarih?isi) Pataretos 14. y?zy?lda ?epnilerin Tirebolu'ya vard?klar?n? s?yler ki, bunlar G?m??hane taraf?ndan gelmi?lerdir. Anadolu'nun fethinden sonra bir?ok imaret kurulmu?tur. G?m??hane ve Kelkit, Emir Meng?cek Gazi taraf?ndan kurulan Erzincan imaretine ba?lanm??t?r. 1164'te II. K?l??arslan Meng?cekli topraklar?n? Anadolu Sel?uklu Devleti'ne ba?lad?. Anadolu Sel?uklu Devleti'nde ticarete b?y?k ?nem verildi?inden tarihi bir ticaret yolu ?zerinde bulunan G?m??hane ve ?evresi de ?nemini devam ettirmi?tir.1243 K?seda? Sava??'nda ?lhanl?lar, Sel?uklular? yenerek buralar? zaptettiler.

Anadolu, Mo?ollar?n n?fuzu alt?na girince Trabzon Rum ?mparatorlu?u bu defa Mo?ollara vergi vermeye ba?lad?. Mo?ol n?fuzunun k?r?lmas? ve T?rkmenlerin beylik kurmak i?in faaliyet g?stermeleri neticesinde ve II. Yuannis devrinde (1280-1297) T?rkmenler madenleriyle ?nl? Halibya (Haldiya) k?s?mlar?n? istila ettikleri gibi Cenevizlilerle Venedikliler de ?mparatorluk ?zerinde iktisadi n?fuz v?cuda getirmi?lerdi.

 ?lhanl?lar?n son h?k?mdar? Ebu Said'in ?l?m? ?zerine 1335'te Bayburt, Erzurum ile Erzincan ve G?m??hane Celayirlilerin eline ge?mi?tir. 1345'te Eretnao?ullar?, 1430'da Karakoyunlu hakimiyetine ge?en b?lgeye 1467'de Akkoyunlular hakim olmu?tur.

Fatih Sultan Mehmet (1451-1481), Trabzon ?zerine y?r?d??? s?rada Trabzon Rum ?mparatorlu?unun s?n?rlar? Giresun'dan Batum'a kadar ve g?ney hudutlar da Bayburt ve G?m??hane?nin kuzeyinden ge?en da? silsilesi ile ?evriliydi. Osmanl?lar??n aleyhte hareketleri nedeniyle Trabzon Rum ?mparatorlu?u, Akkoyunlu h?k?mdar? Uzun Hasan'la i?birli?i i?ine girmi?tir.

1461 y?l?nda Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon Rum ?mparatorlu?una son vermesiyle b?lgede Osmanl? etkisi g?r?lmeye ba?lanm??t?r.

G?m??hane, Trabzon Rum ?mparatorlu?unun fethedilmesinden sonra Osmanl? hakimiyetine girmi? ve bu hakimiyet 1461'den 1467'ye kadar s?rm??t?r. Bu tarihten sonra G?m??hane Akkoyunlular?n hakimiyetine girmi?tir. Bu hakimiyet 1473 y?l?nda Fatih ile Uzun Hasan aras?nda vuku bulan Otlukbeli Sava??yla sona ermi?tir. G?m??hane ilinin kuzeyindeki "Khar?it" ilk Osmanl? belgelerinde "Khas-Rudu ?ay? orta ve yukar?lar?ndaki Torul ve Can?ca (G?m??hane'nin eski ad?) kesiminde Akkoyunlular'a ba?l? Ortodoks-Apkazl? (Abaza) "Torul Beyli?i" 1474'de (veya 1478) Fatih'in Amasya'dan g?nderdigi bir ordu kolu taraf?ndan fethedilmi?tir.

Yavuz 1508'de Trabzon valisi iken Anadolu'da ba?layan ?ii ayaklanmalar? y?z?nden Trabzon'dan Bayburt'a kadar uzanan bir sefer yapm??t?r. Bu b?lgede Safeviler lehinde ayaklanma ve kar???kl?k ??karanlar ?epni T?rkleridir. 16. y?zy?lda onlardan bir b?l?m? Halep T?rkmenleri, muhim bir k?mede Sivas, Tokat ve Amasya b?lgesindeki Ulu Y?r?k aras?nda ya?ad??? gibi yine bu boya mensup pek kalabal?k bir topluluk da Trabzon, G?m??hane, Bayburt, Giresun ve Canik (Ordu ve Samsun) b?lgesinde oturuyordu. ??te Safevilerin hizmetindeki ?epniler de bu say?lan topluluk ve b?lgeden idiler.

 Bu kar???k durumdan sonra b?lgedeki s?kunet ancak ?ah ?smail ile Yavuz Sultan Selim (1512-1520) aras?nda meydana gelen ?ald?ran Sava??yla sona ermi?tir. B?lge tamamen "Anadolu T?rk Birli?i"ne kat?lm??t?r. (A?ustos 1514) Yavuz buraya vali olarak B?y?kl? Mehmet Pa?ay? b?rakm??t?r. Kanuni Sultan S?leyman (1520-1566) ?ran seferi s?ras?nda Har?it Vadisi'nden ge?erken g?m?? madeninin bulundu?u Eski G?m??hane y?resinin imar edilmesini emretmi?, b?ylece buraya ev ve S?leymaniye Camii yap?lm??t?r.

1647'de G?m??hane'yi ziyaret eden Evliya ?elebi, buralarda g?m?? madeninin ?ok oldu?unu, ?al???r ve bo?alt?lm?? durumda 70 kadar ocak bulundu?unu bildirir. Yine bu ocaklardan 7 koldan kur?unsuz g?m?? cevheri ??kar?ld???n? ve bu ?ehirde Emin Mahallesinde darphane oldu?unu yazarak ?zerinde "Azze nasrahu daraba fi catha" (Canca'da bas?lm??t?r) yaz?l? birka? ak?enin kendisinde oldu?unu bildirir.

 G?m??hane'de do?an her ?ocu?un g?m??ten ka????n?n, ?atal?n?n ve taba??n?n oldu?u rivayet edilir. ?ehrin n?fusunun her ge?en g?n artmas?nda co?rafi konumunun, tarihi ipek Yolu ?zerinde bulunmas?n?n ve madenlerinin ?nemli rol? olmu?tur.

Katip ?elebi, Cihann?ma's?nda "Kaza-i Urla" diye adland?rd??? G?m??hane i?in "Urla bir g?zel kazad?r, yak?n?nda g?m?? olmakla G?m??hane dahi derler" demektedir.

Maden ocaklar? IV. Murad zaman?nda (1623-1640) en canl? d?nemini ya?am??t?r. Bir ara kapanan ocaklar 1839 y?l?nda yay?nlanan bir hatt-? h?mayunla tekrar i?letmeye a??lm??t?r. Ocaklar m?lki amirin tayini, padi?ah?n onay? ile atanan ve Matah Efendi denilen ki?ilerce y?netilirdi.

G?m??hane 19. y?zy?lda Trabzon?a ba?l? bir sancakt?. Do?u Karadeniz'in i? kesimlerinde yer alan G?m??hane Sanca?? kuzeyde Trabzon merkez sanca??, do?uda ve g?neyde Erzurum Vilayeti, bat?da Sivas Vilayeti ile ?evriliydi. 19. y?zy?la kadar rahat bir hayat s?rd?ren G?m??hane y?resi, sava?lar nedeniyle tedirginlik i?ine d??m??, madenlerin yeterince i?letilmemesi sebebiyle de g?? ba?lam??t?r. B?ylece ?ehir harap olmaya ve n?fus azalmaya ba?lam??t?r. 1829 ve 1877-1878 Osmanl?-Rus Sava?? ile 7 Temmuz 1916 tarihlerinde Ruslar?n Do?u Anadolu ve Do?u Karadeniz'de yapt?klar? i?galler ve bunun sonucundaki g??ler G?m??hane?de hayat b?rakmam??t?r.

Ruslar 16 Temmuz 1916'da Bayburt'u ald?ktan sonra yollar?na devam ederek 19 (20) Temmuz 1916 g?n? G?m??hane?ye girmi?lerdir. T?rk birlikleri fazla kar?? koyamay?nca Ruslar ayni g?n Torul'a girmi?lerdir. B?ylece Trabzon yolu Ruslara a??lm??t?r.

22 Temmuz 1916 g?n? Kelkit ?zerine y?r?yen Rus ordusu ak?ama do?ru buray? ele ge?irmi?tir.

G?m??hane ve ?evresi bu i?galler kar??s?nda ve ?zellikle Ermeni zulm? alt?nda ezilirken Rusya'da Bol?evik ?htilali'nin ??kmas? ve i? ?alkant?lar sebebiyle Ruslar 18 Aral?k 1917'de Erzincan M?tarekesi'ni imzalam?? ve ordular?n? geri ?ekmeyi kabul etmi?tir. Ancak Ermeniler katliamlar?na devam etmi?lerdir. Bunun ?zerine m?tareke ge?ersiz say?larak yeniden sava? ba?lat?lm?? ve bu suretle Torul 14 ?ubat, G?m??hane 15 ?ubat ve Kelkit 17 ?ubat 1918'de Rus i?galinden kurtar?lm??t?r.

Milli M?cadele y?llar?nda k?y? ile i? kesimler aras?nda ge?i? b?lgesi olmas? sebebiyle co?rafi ?nem arz eden G?m??hane, bu d?nemde Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti'nin faaliyet alan? i?inde bulunmu?tur. G?m??hane delegesi Kadirbeyzade Zeki Bey bu cemiyetin ikinci ba?kanl???na getirilmi?tir.

 23 Temmuz 1919'da toplanan Erzurum Kongresi'ne G?m??hane'den Kadirbeyzade Zeki Bey (G?m??hane ve Torul m?messili olarak) Erzurum Kongresi'ne kat?ld?. Kelkit'ten M?ft? Osman Nuri Efendi, ?iran'dan M?ft? Hasan Fahri (Polat) Efendi Erzurum Kongresi'nin a??l?? ve kapan?? dualar?n? yapm??t?r. Bu nedenle 9 A?ustos 1335 (1919)'da Mustafa Kemal, O'na yazd??? bir tezkere ile te?ekk?r etmi?tir.

Osmanl? hakimiyetinin ilk zamanlar?nda Erzurum Eyaletine ba?l? iken sonralar? Trabzon'a ba?lanan G?m??hane sanca?? 20 Nisan 1924 ve 491 say?l? kanunun 89.maddesinde "Vilayet" ba?l??? alt?ndaki kanunla 1925 y?l?nda il olmu?tur.

1925-1926 tarihli Trabzon salnamesinde "G?m??hane Vilayeti Merkez il?e ile birlikte Bayburt, Kelkit, Torul ve ?iran olmak ?zere be? il?e, be? bucak ve 377 k?yden olu?tu?u, 16943 evde 101153 ki?inin ya?ad??? ?ehirde hastane olmad???; vilayetin ticari durumunun Trabzon-Bayburt-Erzurum b?y?k yolu ?zerinde ve ?ran transit yolu ?zerinde bulundu?undan olduk?a iyi oldu?u, asl?nda tar?m memleketi olan vilayetin baz? yerlerinde ?r?nleri yerel ihtiyac? kar??lamad???ndan, halk?n bir k?sm?n?n i??ilik, meyvecilik ve kat?rc?l?kla ge?indi?i" belirtilmektedir.

G?m??hane'nin il olmas?yla birlikte Ahmet Durmu? (Evren-dilek) Bey vali olarak atanm??t?r. Cumhuriyet d?neminin ilk Belediye Ba?kan? ise Osman Bey (Ata?) olup 1922-1934 tarihleri aras?nda g?rev yapm??t?r.  Mustafa Kemal Atat?rk'?n Cumhurba?kanl??? d?neminde G?m??hane?de yol ve k?pr? yap?m?na ?nem verilmi?, tar?m geli?tirilmeye ?al???lm??t?r.?smet ?n?n?'n?n Cumhurba?kanl??? d?neminde ise II. D?nya Sava?? patlak verdi?inden ilk d?nemlerde hemen hi?bir yat?r?m?n yap?lmad??? G?m??hane il merkezine 1948 y?l?nda su getirilmi?, ertesi y?l da elektrik ?ebekesi kurulmu?tur.1950'den itibaren ekonomik bir kalk?nma g?r?lmeye ba?lanm??, ancak daha sonra di?er illere ve hatta Avrupa ?lkelerine g?? olay? ba?lam??t?r. Bayburt'un 1989 tarihinde il olmas? ve ayr?ca yeni il?elerin olu?turulmas? ile idari taksimatta de?i?iklik meydana gelmi?tir. 1988 y?l?nda K?se, 1990 y?l?nda K?rt?n il?e olmu?tur.